Onvoldoende ruimte voor bijzondere doelgroepen in nieuwe huisvestingsverordening

Sinds 1 januari jl. geldt de nieuwe Huisvestingswet. Als gemeenten toewijzingsregels willen hanteren voor sociale huurwoningen, moeten zij in het kader van deze wet een huisvestingsverordening vaststellen voor 1 juli 2015. Voorheen ging de huisvestingsverordening voornamelijk om woningen van corporaties. Door het extramuraliseren van intramurale zorg zijn er ook steeds meer zorgorganisaties die gedwongen worden om woningen in hun complexen te verhuren. Soms zijn ze zelf eigenaar, maar vaak worden deze locaties gehuurd van woningcorporaties.

Wanneer een huisvestingsverordening?
 Toewijzingsregels van sociale woningen hoeven alleen bij aantoonbare schaarste binnen een gemeente vastgelegd te worden in een huisvestingsverordening. Als er geen sprake is van onevenwichtige en onrechtvaardige effecten van schaarste dan is er geen grond voor gemeenten om zich te bemoeien met de toewijzing.

Jarenlang is bij veel gemeenten de toewijzing van verzorgingsunits en aanleunwoningen via de zorgorganisatie gelopen zonder dat dit problemen opleverde. De zorg en het verblijf werd namelijk intramuraal via een integraal pakket betaald door het zorgkantoor. Met de nieuwe huisvestingsverordening is het de vraag of de zorgorganisatie nog wel mag blijven toewijzen op basis van zorgbehoefte. De huidige werkwijze kan slechts voortgezet worden wanneer zorgwoningen direct uitgesloten worden van de huisvestingsverordening. Mits het niet onredelijk en onrechtvaardig is dat er op basis van zorgbehoefte toegewezen wordt.

Wat zijn zorgwoningen?
 Veel van de zorgwoningen vielen onder de AWBZ en er werd gesproken over intramurale plaatsen. Het gaat hierbij om een veelal geclusterde woonvorm met zorginfrastructuur en/of voorzieningen voor een specifieke doelgroep met zorgindicatie. Door de veranderingen in de wet- en regelgeving en extramuralisering, wordt de intramurale capaciteit op veel locaties afgebouwd. Met een lichte zorgvraag komen mensen niet meer in aanmerking voor een intramuraal pakket en moeten wonen en zorg gescheiden worden. Dit betekent dat er aan dezelfde doelgroep verhuurd wordt, terwijl de zorg nog hetzelfde is en er specifieke voorzieningen aanwezig zijn binnen het complex. Door de overheid is bepaald dat deze bewoners met hun zorgbehoefte zelfstandig hun verblijf moeten betalen.

Maar vallen deze zorgwoningen binnen of buiten de huisvestingsverordening? Indien dit niet specifiek geregeld wordt is de toewijzing van zorgwoningen gelijk aan reguliere woonruimte. Het gaat hierbij om allerlei kwetsbare groepen met een zorgbehoefte van dementerende of vereenzaamde ouderen tot verstandelijk gehandicapten of mensen met psychiatrische problemen, die baat hebben bij een zorgvuldige en passende toewijzing.

Lokale speelveld vergroot door WMO
 Met de overgang van de WMO naar de gemeente wordt er meer ruimte gegeven aan het bieden van individueel maatwerk afhankelijk van het lokale speelveld. De gemeente heeft belang om het geld vanuit de WMO zo doeltreffend mogelijk in te zetten. Een snelle en zorgvuldige plaatsing op basis van zorg en welzijn hoort daar ook bij. Evenals dat de gemeente belang heeft dat een woonzorgcentrum met allerlei voorzieningen in een plaats of wijk blijft bestaan.

Om de zorg- en dienstverlening te kunnen blijven leveren vanuit het woongebouw, is de toewijzing op basis van zorgbehoefte dus cruciaal voor alle partijen. Een zorgorganisatie wil zorg kunnen blijven leveren en wil inspraak hebben in de instroom van de zorg. Wie zorgt er anders dat er 24-uurs-zorg beschikbaar blijft? Wisselgeld tussen gemeente en zorgorganisatie is noodzakelijk, want ook over brandveiligheid moet gesproken worden en het beheer van de algemene ruimten.

Vanuit de WMO zijn er ook belangen o.a. voor voldoende aangepaste woningen, zorg en activiteiten die goedkoop en geconcentreerd worden geboden aan de doelgroep, mensen zoveel mogelijk in hun eigen netwerk blijven, etc. Met de keukentafelgesprekken komt er meer behoefte aan ruimte voor lokaal maatwerk in de gemeente. Het is de vraag hoe het snel en efficiënt plaatsen van een klant in het eigen netwerk zich verhoudt met de regels die bij een huisvestingsverordening kunnen worden gesteld.

Regulier aanbodsysteem voor deze doelgroep gebruiken
 De meeste huisvestingsverordeningen die ik heb gezien stellen dat alle sociale huurwoningen onder de huisvestingsverordening vallen. Echter de wijze waarop de toewijzing voor zorgwoning wordt geregeld, is niet helder. Zou dat betekenen dat ook van kwetsbare doelgroepen met een zorgvraag wordt gevraagd om via een digitaal aanbodsysteem een passende woning te zoeken? En daarmee ook af te wachten wanneer ze aan de beurt zijn?

Natuurlijk kan de gemeente bij urgente situaties ook desgewenst een urgentie afgeven. Maar is het wel reëel en gewenst om van deze kwetsbare burgers te vragen dat ze zelf moeten zoeken of is een passende gerichte aanbieding beter? Staat een woonruimteverdeelsysteem tegenover het individuele maatwerk van een keukentafel gesprek? En hoe wordt voorkomen dat een andere urgente zonder directe zorgvraag voorgaat op een andere zorgvrager die wel veel baat heeft bij het wonen in een complex met zorginfrastructuur? Het zijn vraagpunten die meer aandacht vragen om ook in de toekomst de huisvesting van deze doelgroepen goed te blijven regelen.

Lokale gesprekspunten over de huisvestingsverordening
 Corporaties, gemeenten en zorgorganisaties doen er goed aan om met het vaststellen van de nieuwe huisvestingsverordening op dit thema met elkaar aan tafel te gaan. Meer ruimte in de huisvestingsverordening kan een eerste stap worden gezet om gezamenlijk zorg te dragen voor het goed blijven toewijzen van de woningen. Zorgwoningen kunnen gedefinieerd worden en vervolgens uitgesloten worden van de huisvestingsverordening zodat de toewijzing door de zorgorganisatie in combinatie met de sociale wijkteams kan worden gedaan.

En nu hebben we het vooral over zorg maar wellicht moeten partijen allemaal creatief aan de slag met allerlei woonvariaties vanuit bewoners die misschien ook een andere benadering van de toewijzing vragen...

Zoekt u meer kennis over dit onderwerp?
In deze handige kennisdeler van Habion wordt uitgebreid ingegaan op dit onderwerp.

Voor corporatieproffionals geeft de training Samenwerken met de Zorg diepere kennis over de actuele ontwikkelingen in de zorgsector en de impact hiervan op de exploitatie van het eigen zorgvastgoed. Doel is om vragen te identificeren die in de lokale setting gesteld moeten gaan worden en de rolverdeling tussen gemeenten, corporaties en zorg op het gebied van het langer zelfstandig thuis wonen.

Margrieta Haan
Trainer Samenwerken met de Zorg

Datum: 26-05-2015