Maak bewonersparticipatie dynamisch, effectief en relevant
Woningcorporaties staan voor grote opgaven: investeren in verduurzaming, nieuwbouw, leefbaarheid van buurten en wijken. En ook de huurprijzen staan onder druk. Hoe ga je om met dit spanningsveld? Hoe maak je die lastige afwegingen en keuzes, zowel op beleidsniveau als op buurt- en complexniveau? En betrek je daar je bewoners en andere stakeholders bij voor het vergroten van harmonie, draagvlak, betere plannen en een soepeler proces? In dit artikel deelt Harry Vlaar, docent van de training: Brede invloed en participatie organiseren, inzichten over hoe je dit kunt organiseren.
Draagvlak creëren voor beleid en plannen?
De afstemming met bewoners verloopt bij veel corporaties vaak erg moeizaam. Jammer, want het is heel belangrijk voor het efficiënt laten verlopen van processen en het creëren van draagvlak. De oorzaak is te vinden in de Overlegwet. Die is, samen met de structuur die hieruit volgt, dringend aan herziening toe. Met de traditionele vormen van de Overlegwet worden grote groepen huurders niet bereikt en krijg je als corporatie niet altijd alles mee van wat er speelt.
Wat is er dan mis met de huidige vorm van bewonersparticipatie?
Er zijn twee grote bezwaren voor de huidige vorm. Op de eerste plaats trekt het vergaderen en de langdurige inzet in een bewonerscommissie of huurdersorganisatie maar een beperkte groep mensen aan. Bestuursleden van huurdersorganisaties en bewonerscommissies zijn meestal wit en grijs. Niet altijd representatief voor de gehele huurderspopulatie dus. Daarbij spelen eigen belangen vaak ook een grote rol.
Het tweede bezwaar van de Overlegwet is de generieke benadering. Huurdersorganisaties hebben over zo ongeveer alles adviesrecht. Ook op onderwerpen waar geen ruimte is, omdat de overheid de kaders heeft vastgelegd. Aan de andere kant van het spectrum zijn er ook onderwerpen waarbij echte zeggenschap, keuzes en instemmingsrecht voor bewoners goed mogelijk is.
Een nieuwe koers voor bewonersparticipatie
Kortom, de traditionele participatievormen werken gewoon niet meer. Om echt samen verder te komen moet het roer dus om. Om bewonersparticipatie nieuw leven in te blazen, hoeven we de wet niet te veranderen. Wel kunnen we beginnen met de traditionele vormen los te laten en te vervangen voor participatievormen die brede groepen huurders aanspreken.
De eerste stap? Opnieuw kaders bepalen. Daarbij kun je beginnen met het definiëren van de rechten en plichten in bewonersparticipatie. Waar is invloed en zeggenschap mogelijk? Waar volstaat advies en waar is slechts inspraak gewenst? Representativiteit moet een voorwaarde zijn voor zeggenschap, zodat de belangen van de bewoners op een eerlijke manier worden behartigd. Kijk daarbij naar de verschillende stromen. Waar is wel en geen invloed van toepassing?
Stroom 1: Geen Invloed
In sommige gevallen is bewonersparticipatie simpelweg niet mogelijk, zoals woonruimteverdeling en huurprijsbeleid. De overheid bepaalt hier de kaders.
Stroom 2: Invloed via prestatieafspraken
Onderwerpen zoals verkoop, investeringen in nieuwbouw en herstructurering kunnen in de prestatieafspraken worden bepaald. De overheid bepaalt de hoofdlijnen, maar de lokale uitwerking en aantallen worden in de prestatieafspraken vastgesteld. Hierbij schuift de huurdersorganisaties aan als een gelijkwaardig partner van de gemeente en de woningcorporaties. Dat kan zo blijven. Maar het is ook goed denkbaar dat een werkgroep deze rol overneemt.
Stroom 3: Invloed en zeggenschap
In stroom drie kijk je naar onderwerpen zoals groot onderhoud, renovaties, beheer en complexbeleid (leefbaarheid, woonregels, toezicht, ZAV-beleid, servicekosten). Daar is volop ruimte voor directe invloed en zeggenschap van bewoners. Het is daarbij niet nodig te werken met vaste groepen bewoners of een bewonerscommissie. Op het moment dat het nodig is, zoekt de corporatie de bewoners op, gaat in overleg en stemt met de bewoners de vorm en de manier van besluitvorming af. Denk hierbij aan eenmalige themabijeenkomsten op complex, galerij of portiekniveau. Maar ook aan tijdelijke projectcommissies, huurders die zelf beheertaken uitvoeren als toezicht, schoonmaak en tuinonderhoud en werkgroepen die woonafspraken of complexbeleid maken.
Stroom 4: Informatie en advies
Hier gaat het om onderwerpen zoals de dienstverlening van de corporatie, nieuwbouw en sloop. Daar kan bewonersparticipatie in de vorm van informatieverstrekking en advies plaatsvinden. Dat kan ook heel goed door klantenpanels.
Maak bewonersparticipatie dynamisch, effectief en relevant
Door dit in kaart te brengen, maak je bewonersparticipatie weer dynamisch, effectief en relevant. Zie de Overlegwet dus niet langer als een statische muur, maar als een levend document dat met de tijd meebeweegt. De bewonersparticipatie van morgen is een afspiegeling van de behoeften en belangen van de huurders van vandaag.
Kennis uitbreiden over dit onderwerp?
Tijdens de eendaagse training voor beleidsmakers leer je hoe je invloed en participatie breed organiseert. Je bent op de hoogte van de vele manieren om stakeholders te betrekken bij beleid en projecten en je ontvangt handvatten om de kwaliteit en representativiteit te borgen. Bijkomend voordeel? Het heeft direct een positief effect op het imago van je corporatie. Bekijk het programma en de data.
Ben je werkzaam op operationeel niveau dan is de training Bewonersparticipatie: modern, effectief en divers interessant.
Datum: 14-12-2023